20 ژوئن، روز جهانی صنایع دستی است. روزی متعلق به دنیای تمام عیار دست بافته ها و کارهای عاشقانه که آنقدر ارزشمند تلقی می شوند گاه نمی توان آن را قیمت گذاری کرد.
روز جهانی صنایع دستی روزی برای بوسیدن دستان زنان و مردانی است که با فرهنگ غنی خود آثاری را می آفرینند و این هنر گرانبها را از نسلی به نسل دیگر منتقل می کند تا پایدار بماند و بر سطح جهان بدرخشد.
صنایع دستی چیست؟
صنایع دستی به کارها و صنایعی اطلاق می شود که تمام مراحل ساخت آن با دست و با ابزار دستی برگرفته از فرهنگ و هنر و بینش و ذوق مردم هر منطقه باشد.
در ساخت این صنایع از مواد بومی استفاده می شود و همگی به عنوان کالایی برای معرفی ویژگی های قومی و فرهنگی هر منطقه محسوب می شوند. تبادل این صنایع منجر به نوعی پیوند فرهنگی بین جوامع مختلف و بهبود روابط بین آنها می شود.
صنایع دستی بازنمایی گسترده از تاریخ و فرهنگ یک منطقه یا ملت است. اشکال هنری سنتی و میراث غنی، و همچنین مهارت های مرتبط با تاریخ و شیوه زندگی مردم، از طریق صنایع دستی تعبیه شده و حفظ می شود.
سنت ها به شدت در جامعه ریشه دارند و از طریق صنایع دستی تداوم می یابند.
هنر صنایع دستی یک شیوه داستان سرایی است. صنعتگران عناصر میراث فرهنگی - ایده‌ها، فرم‌ها، مواد و روش‌های تولید - و همچنین باورها، اصول، حس و روح خود را در محصولات نهایی خود وارد می‌کنند.
صنایع دستی/ راهی برای ورود به دنیای اقوام و ملل
انسان ها فرصتی برای دیدار و شناخت همه فرهنگ ها و اقوام ندارند، اما روح ها و ذهن های کنجکاو هر روز آرزوی رویایی تازه دارند. دیدن صنایع دستی و هنرهای کاربردی می تواند یکی از جذاب ترین راه ها برای شناخت اقوام باشد، زیرا این اثر متشکل از فرهنگ ها و اعتقادات است و هنرمند خلاق با روحیه ای قبیله ای و ملی و با عشق به فرهنگ خود شروع می کند تا اثری نو خلق کند که با مصالح موجود، رنگ ها و تزئینات دوست داشتنی که برآمده از باورها و آرزوهای سرزمین است، آنها را به جهانیان بیان کند.
تاریخچه روز جهانی صنایع دستی
پس از جنگ جهانی دوم کشورهایی که صنایع دستی را با رویکرد هنری و فرهنگی مورد توجه قرار دادند، اولین کنفرانس بین المللی را در 10 ژوئن 1964 در نیویورک برگزار کردند.
در این کنفرانس تعدادی از اساتید دانشگاه، هنرمندان، صنعتگران و ... از 40 کشور جهان شرکت داشتند. در پایان همایش، تأسیس «شورای جهانی صنایع دستی» به عنوان زیرمجموعه یونسکو تصویب شد و دبیرخانه آن در شهر آمستردام هلند راه اندازی شد. این شورا قرار بود اهداف زیر را دنبال کند:
- تشویق، کمک و راهنمایی صنعتگران دست ساز و همچنین ارتقای سطح دانش حرفه ای و اطلاعاتی آنها با توجه به زمینه های فرهنگی مختلف در کشورهای عضو.
- حفظ و تقویت صنایع دستی و تجلی آن به عنوان رکن اصلی حیات فرهنگی ملت ها.
- ایجاد همبستگی میان صنعتگران صنایع دستی در سراسر جهان.
این شورا در پنج منطقه سازماندهی شده است: آفریقا، آسیا و اقیانوسیه، اروپا، آمریکای لاتین و آمریکای شمالی.
ایران نیز در سال 1347 برابر با 1968 به عضویت این شورا درآمد و فعالیت خود را در مجمع آسیا و اقیانوسیه آغاز کرد.
ویژگی های صنایع دستی
هر کار و صنعتی را نمی توان به راحتی در میان صنایع دستی قرار داد. برای ساخت یک محصول به عنوان صنایع دستی، ویژگی های زیر باید ایجاد شود:
1- نقش و هویت فرهنگی یک ملت (با نگاه فرهنگی)
2- عدم نیاز به سرمایه گذاری کلان نسبت به سایر رشته های صنعتی
3- قابلیت ایجاد و توسعه در مناطق مختلف (شهر، روستا و حتی جوامع عشایری)
4- سهولت ایجاد مراکز تولید
5- دارا بودن ارزش افزوده بالا نسبت به سایر صنایع
6- خودکفا و متکی به مصالح داخلی
7- کمک به رشد و توسعه اقتصاد
8- داشتن زمینه های مناسب برای صادرات
صنایع دستی در ایران
ایران یکی از غنی‌ترین میراث‌های هنری و صنایع دستی در تاریخ جهان را در خود جای داده و در بسیاری از رشته‌ها از جمله معماری، نقاشی، بافندگی، سفال‌گری، خوشنویسی، فلزکاری و سنگ‌تراشی برجسته است.
اقوام مختلف در گوشه و کنار ایران در کنار این مرز پهناور از دیرباز در تولید صنایع دستی بوده اند که با خلاقیت و ذوق هنری و ابتکار خود در سراسر جهان شهرت داشته اند.
تنوع و کیفیت محصولات تولید شده توسط بسیاری از علمای بزرگ باعث شده است که صنایع دستی ایران مورد مطالعه قرار گیرد.
ایرانیان از اولین کسانی بودند که از ریاضیات، هندسه و نجوم در معماری استفاده کردند و همچنین در ساختن گنبدهای عظیم مهارت های فوق العاده ای داشتند که در ساختار بازارها و مساجد به کرات دیده می شود.
ایران علاوه بر اینکه خانه‌های هنری و گالری‌های زیادی دارد، یکی از بزرگ‌ترین و ارزشمندترین مجموعه‌های جواهرات جهان را نیز در اختیار دارد.
کارشناسان سازمان صنایع دستی ایران آثار را بر اساس شیوه ها و فنون ساخت دسته بندی کرده اند که بر اساس آن 370 رشته صنایع دستی به 24 دسته تقسیم می شوند.
